Theo số liệu của Tổ chức Y tế thế giới tại Việt Nam, ước tính hiện nay nước ta có khoảng 12 triệu người bị tăng huyết áp (THA), tức là cứ 5 người trưởng thành thì có một người mắc THA. THA là nguyên nhân chủ yếu gây tai biến mạch máu não, nhồi máu cơ tim, suy tim, suy thận… làm cho hàng trăm nghìn người bị liệt, tàn phế, hoặc mất sức lao động mỗi năm. Đáng chú ý, các bệnh tim mạch đang là nguyên nhân tử vong hàng đầu tại Việt Nam, chiếm 33% tổng số ca tử vong trên cả nước. Hầu hết người bị THA không có biểu hiện triệu chứng gì và thậm chí không biết mình bị bệnh.
Tăng huyết áp và biểu hiện của bệnh
Tăng huyết áp (cao huyết áp) là tình trạng áp lực dòng chảy của máu lên thành động mạch tăng cao hơn so với bình thường. Một người được xác định là bị THA khi huyết áp tâm thu ≥ 140 mmHg và hoặc huyết áp tâm trương ≥ 90mmHg.
Tăng huyết áp là bệnh lý mãn tính gây các biến chứng nguy hiểm như đột quỵ, tai biến mạch máu não, suy tim, nhồi máu cơ tim, suy thận,xuất huyết võng mạc… và là nguyên nhân hàng đầu gây ra tử vong sớm trên toàn cầu.
Những biến chứng của bệnh tăng huyết áp
Ở giai đoạn đầu, bệnh thường không có triệu chứng do đó nhiều người không được phát hiện và chẩn đoán kịp thời. Tuy bệnh THA diễn biến âm thầm nếu không được kiểm soát sẽ dẫn đến những biến chứng nguy hiểm như:
Tim mạch: Nhồi máu cơ tim, suy tim.
Não bộ: Xuất huyết não, nhồi máu não, thiếu máu não.
Mắt: Tổn thương mạch máu ở võng mạc gây mù mắt.
Thận: suy thận
Động mạch ngoại biên: hẹp các mạch máu ngoại biên, phình bóc tách động mạch chủ ngực, bụng…
Nguyên nhân gây bệnh
Nhiều nghiên cứu đã cho thấy sợi dây liên kết giữa THA nguyên phát với một số yếu tố nguy cơ như sau:
- Tuổi già: Khi cơ thể già đi theo thời gian, mạch máu cũng sẽ mất dần độ đàn hồi và dẫn đến nguy cơ THA nguyên phát. Theo nghiên cứu, phụ nữ từ 60 tuổi trở lên có nguy cơ bị THA nguyên phát nhiều hơn so với nam giới cùng nhóm tuổi.
- Di truyền: Nhiều người có quan niệm sai lầm rằng, THA nguyên phát chỉ xuất hiện ở người trưởng thành nhưng trên thực tế, số trẻ em mắc căn bệnh này đang ngày một gia tăng. Sở dĩ có hiện tượng THA nguyên phát ở người trẻ là do yếu tố tiền sử gia đình và yếu tố di truyền.
- Đái tháo đường và béo phì: Lối sống không lành mạnh cộng với chế độ dinh dưỡng mất cân đối và thói quen ít vận động đang làm gia tăng số lượng người mắc bệnh tiểu đường và béo phì. Hai căn bệnh này là nguyên nhân gây THA nguyên phát nói riêng và THA nói chung.
- Tiêu thụ quá nhiều muối: Tổ chức Y tế Thế giới chỉ ra rằng, gần 1/3 số trường hợp bị THA nguyên phát có liên hệ mật thiết với tình trạng tiêu thụ quá nhiều muối. Muối làm tăng tình trạng giữ nước, dẫn đến THA.
- Sử dụng quá nhiều rượu, bia và thuốc lá cũng làm gia tăng nguy cơ bị THA.
Các biện pháp phòng bệnh tăng huyết áp
Bệnh THA có thể được phòng ngừa hiệu quả và duy trì ở mức lý tưởng nếu như mỗi người dân thực hiện nghiêm túc các khuyến cáo của các chuyên gia y tế:
- Kiểm tra huyết áp thường xuyên là biện pháp đơn giản và quan trọng nhất để phát hiện sớm bệnh THA. Nhiều trường hợp THA không biết mình mắc bệnh vì nó có thể không có dấu hiệu hoặc triệu chứng cảnh báo và được mệnh danh là “kẻ giết người thầm lặng”. Cách duy nhất để phát hiện bệnh THA là đo huyết áp.
- Có chế độ ăn uống khoa học. Giảm ăn muối (dưới 5g/ngày), tăng cường tiêu thụ thực phẩm giàu chất xơ như các loại rau, củ, trái cây.
- Hạn chế sử dụng các loại thực phẩm chế biến sẵn, thực phẩm đóng hộp do những thực phẩm này chứa nhiều đường, muối, chất béo bão hoà.
- Luôn duy trì cân nặng ở mức hợp lý. Luyện tập thể dục thể thao thường xuyên, ít nhất 30 phút mỗi ngày, có thể chọn là đi bộ, bơi lội, các môn thể thao vừa sức...
- Duy trì lối sống lành mạnh, ăn đủ bữa, không ăn quá nhiều hay quá muộn, hạn chế bia, rượu, cà phê. Giữ tâm trạng thoải mái, tránh lo âu hay căng thẳng thần kinh. Không thức khuya, đảm bảo ngủ đủ giấc mỗi đêm.
Người bị bệnh THA bên cạnh áp dụng các biện pháp tích cực thay đổi lối sống cần được theo dõi, quản lý bệnh lâu dài tại cơ sở y tế và tuân thủ điều trị theo hướng dẫn của bác sỹ để tránh các biến cố không cần thiết.
Ngày Thế giới phòng, chống Tăng huyết áp năm 2023 với thông điệp: “Đo huyết áp đúng - Kiểm soát huyết áp tốt - Sống khỏe”. Mỗi người dân trên 18 tuổi hãy tới các cơ sở y tế để được đo huyết áp, kiểm tra huyết áp nhằm phát hiện sớm theo dõi và tư vấn kịp thời, tránh các biến chứng nguy hiểm xảy ra.
Hoa Đăng